2014 жылы тамыз айының 16-22 күндері аралығында халықаралық ақпараттық-кітапханалық конгресс: «ИФЛА-2014» 80-ші Бас конференциясы мен Ассамблеясы Лион қаласында өтті.

Лион қаласы (Франция), Рона-Альпы аймағының және Рона департаментінің әкімшілік орталығы. Сонымен қатар, 14 кантондардың орталығы. Лионның 6 елді мекені бар. Лион қаласы «Үлкен Лионның» орталығы болып есептеледі, немесе Лион қаласындағы қауымдастығының орталығы, оның ішіне 57 әкімшілік бірлік кіреді.

Лион Рона және Сона өзендерінің бойында орналасқан. Екі өзеннің бойында орналасқан қаланың жан-жағы жасыл желекті саябақтармен, таңғажайып тарихы бар әсем ғимараттармен, мұражайлармен ерекшеленеді. Аталған конгрестің өтетін жері Лион қаласы болып белгіленгені тегін емес-ті. Бұл аталған конференцияға әлемнің 130 мемлекетінен 4000-ға жуық делегаттар қатысты. Соның ішінде 42-сі қазақстандықтар болды. Бұл қуантарлық жағдай.

Халықаралық кітапханалық Ассоциациялар мен мекемелер Федерациясының мүшелері (ағыл. International Federation of Library Associations - IFLA) – халықаралық үкіметтік емес ұйымдар мүшелері, ұлттық кітапхана ұйымдарының мүшелері және ақпараттық қызмет көрсетушілер болып табылады және әлемнің 150 елінен 1600 мүшесі бар.

ИФЛА-ны құрудағы мақсат: халықаралық кітапханалық қызметті күшейту, ақпараттық-кітапханалық қызметті жоғары деңгейге көтеру, кітапханашылардың бір-бірімен тәжірибе алмасуын нығайту, білім, ғылым және мәдениет саласында мемлекеттік, қоғамдық секторларды құру болып табылады.

ИФЛА 1927 жылы Эдинбургте (Шотландия) басталып, 1971 жылы ұйымның Жарғысы Нидерланд мемлекетінде қабылданды. Халықаралық кітапханалық Ассоциациялар мен мекемелер Федерациясының штаб-пәтері Нидерланд карольдігінің кітапханасында орналасқан.

Халықаралық конгресті Лион мэрі Жерар Коломб салтанатты түрде ашып, Франция Ұлттық кітапханасының Президенті Бруно Расин, ИФЛА президенті Синикка Сипил сөз сөйлеп, атақты философ Бернар Стиглер «Болашақ оқылым» тақырыбында баяндама жасады.

Конференцияның бірінші күні ең алғаш қатысушыларға арналған  мәжіліс өткізілді. Онда ИФЛА-ға бірнеше жыл қатарынан қатысып, яғни іс-тәжірибелері мол азаматтар лекциялар оқып, қандай қызықты жайттарды бастарынан өткізгендері туралы әңгімелеп берді. Конференцияда оқылған баяндамалар әлемнің жеті тіліне аударылды: ағылшын, француз, неміс, орыс, испан, қытай және араб тілдеріне.

ИФЛА конгресінде бірнеше сессиялар қатар жұмыс істеді. ИФЛА-ның басқарма кеңесшісі Барбара Лисон  және бас хатшысы Дженнифер Николсон қатысуымен «Мен үшін ИФЛА конференциясына қатысу нені дәлелдейді?» тақырыбында дөңгелек стол өткізілді. Дөңгелек столдың екінші отырысында «Мен ИФЛА конференциясынан кәсіби біліктілікті көтеруде қандай мағлұматтар ала аламын?»дегентақырыпта сөз қозғалды.

Нидерланд ханшайымы Лорентиннің қатысуымен өткен сессияда да көп мәселелер талқыланды.

Сессияның бір отырысы  Біріккен Ұлттар Ұйымы қабылдаған «Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияға» арналды. Хироши Кавамура (Токио, Жапония) және Испания Ұлттық зағиптар ұйымының мүшесі Франсиско Хавьер Мартинес Калво (Мадрид, Испания) баяндамалар оқыды. Люмьер аудиториясында өткен бұл сессияда әлем бойынша мүмкіндігі шектеулі жандарға ақпараттық-кітапханалық қызмет көрсетуде кітапхананың рөлі қандай екені айтылды. Жалпы, мүмкіндігі шектеулі жандардың құқықтары мен қадір-қасиеттерін көтермелеу және қорғау туралы жан-жақты және бірыңғай халықаралық конвенцияға қатысты ұсыныстарды: әлеуметтік даму, олардықоғамға толық және тиімді тарту және қосу, олардың ақпаратқа қолжетімділігін қамтамасыз ету сынды мәселелер айтылды.

«Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияның»3-ші бабында адамға тән қадір-қасиетті, оның өз таңдауын жасау еркіндігін қоса алғандағы жеке дербестігін және тәуелсіздігін құрметтеу, кемсітпеу, қоғамға толық және тиімді тарту және қосу туралы айтылса, 21-ші бабында мүмкіндігі шектеулі жандардың наным-сенімі мен көзқарасын еркін білдіру және ақпаратқа қол жеткізу мәселелері айтылған. Осы конвенцияда айтылған мәселелер кеңінен баяндалды. Бұл айтылған мәселелер бойынша еліміздің барлық арнаулы кітапханаларында мүмкіндігі шектеулі жандардың ақпаратқа еркін әрі жылдам қол жеткізуі кітапхана басшылығының қолдауымен және білікті де білімді кітапхана мамандарының жұмысының нәтижесінде іске асырылып жатқаны баршамызға мәлім. Зағип және нашар көретін азаматтарға арналған республикалық кітапханада да кітапхана пайдаланушыларына кең көлемде ақпараттық-кітапханалық қызмет көрсетілуде. Әрине, аталған конвенция біздің елімізде де қолданысқа енсе нұр үстіне нұр болар еді!

Конференция барысында Лион Декларациясы қабылданды. Мұнда ақпаратқа еркін қол жетізу мен ақпаратты таратуды дамыту шаралары көрсетілген.

Конференция ауқымды ұйымдастырылған көрмелермен айқындала түсті. Бұл көрмеде ақпараттық-кітапханалық технологиялар саласындағы соңғы өнімдері баспа және электронды нұсқасында басылымдар  қойылды. Ең ерекше атап өтетін жайт, көрмеге түрлі жаңа үлгідегі техникалар: электрондық ақпарат ресурстары, компьютерлік техникалар (сканерлер, планшеттер, кітап тазалайтын аппараттар, бүлінген электронды таспаларды тазалайтын құрылғылар және т.б.) мен ғылыми-танымдық, кәсіби журналдар және т.б. қойылды.

Алты күндік басқосуда кітапхана кәсібіндегі заманауи техникалық жетістіктер мен кітапхана ісіне қатысты мәселелер кеңінен талқыланып, кітапханашылар біршама мағлұматтар алды.

Франция елі тағамдарының дәмін татуға мүмкіндік тудырған салтанатты кешке де қатысуды жоспардан шығармадық. 1930 жылы Сона өзенінің жағасында іргетасы қаланған «Ла Sucrière» ғимаратында тәтті тағамдар таратылып, көңілді кеш ұйымдастырылды.

Конгрестің жабылуында ИФЛА президенті Синикка Сипил конференция делегаттарына алғысын білдіріп, конференция ұйымдастырушыларын марапаттап, алдағы жұмыс күндеріне зор табыстар тіледі. 2015 жылы  Кейптаунда (Африка елінде) өтетін ИФЛА-ның кезекті отырысына шақырды. 2016 жылы ИФЛА-ның кезекті конгресі Америка құрама штаттарында, яғни Огайо жерінде өтетіні жарияланды.

Конференция шеңберінде Лион кітапханасын, Париждің архитектура кітапханасын, ЮНЕСКО кітапханасын көруге мүмкіндік болды.

Кітапханалардың жұмысымен танысып қана қоймай, Лионның, Париждің көрікті жерлерін көруге де мүмкіндік туды. Мысалы:  Эйфель мұнарасы, «Нотр-дам де Фурвьер» базиликасы және т.б.

Лион аэропорты «Saint Exupery» қаладан 25 шақырым жерде орналасқан. Қалаға «Rhonexpress» экспреспен 30 минутта жетуге болады. Ол таңғы 5:00-ден түнгі 12:00-ге дейін 15 минуттық аралықты ұстап жүреді.

Сона өзенінің жағалауында орналасқан Лионның ескі қаласы аймағында «трабулямен» жаяу жүру арқылы қаланың таңғажайып ғимараттарын, тарихи жерлерін көруге болады. Соның бірі ХІХ ғасырдың екінші жартысында іргесі қаланған «Нотр-дам де Фурвьер» базиликасы (шіркеу). Ол аймаққа фуникулермен  көтерілуге болады. Шіркеудің іші өте ерекше жасалынған. Түрлі мозаикалармен әшекейленген бейнелер, өрнек тастар. Базиликаның архитектурасы өте ерекше әсер береді. Базиликаның ең жоғарғы бір бөлігінде қаланың сыртқы келбетін көретін алаң бар. Шіркеуден төмен қарай жолмен түссе, қайтадан ескі қалаға тап боласыз. Жол-жөнекей Лион мұражайларын аралауды да естен шығармадық. Ең бастысы қаланың ауасы өте таза. Оның құпиясы қаланың орналасқан жері, машиналардың аздығы, яғни велосипедпен жаяу жүргіншілер көп кездеседі. 1,5 евроға 1 сағатқа велисопедті жалдап алып, қалаған жеріңе баруға болады. Қаланың кез-келген жерінде велисопед тұрағы бар және метро көлігі жақсы дамыған. Ескі қала бөлігінен көпір арқылы Белькур (Bellecour) алаңына баруға болады (ол жерде бірнеше көпір бар). Бұл алаң нағыз саяхатшыларға  арналғандай. Себебі, ол жерде қаланың келбетіне таңырқап, дүкендерден керекті заттарды алып, алаңда ұйымдастырылып жатқан мәдени іс-шараларға қатысуға болады. Жалпы қаланы жаяу аралаған тиімді әрі қызықты. Әрине, қоғамдық көліктерге де мініп көрген дұрыс. Мысалы: метро, автобус, тралейбус, трамвай, «Gare Part-Dieu», «Gare de Lyon» темір жолдары, «Rhonexpress» және т.б. Мен орналасқан қонақүй «De La Теte d'Оr» саябағының қасында («De La Теte d'Оr» саябағы Европа бойынша ең үлкен саябақ болып есептеледі) конференц-залдан алыс емес. Әр күні конференцияға саябақ арқылы өтіп, бір ерекше сезімге бөлендім.

Бұл халықаралық конгресс маған кәсіби деңгейде тәжірибе жинақтауыма, сонымен қатар әлем кітапханалары туралы мағлұмат алуыма жол ашты. Сондықтан, мұндай іс-сапарлардың қазіргі жас кітапханашыларға тигізер септігі мол. Жалпы, мұндай ауқымды әрі әлемдік конференцияларға жастардың қатысуы өте орынды. Жас мамандарды қолдап, шығармашылық жетістіктерге жетуге, білімдерін жетілдіріп, тәжірибе алмасуға жағдай жасаған мекеме басшыларына алғысым шексіз. Аталған конгресс кітапханашылардың іс-тәжірибе алмасумен қатар, бір-бірімен танысып, басқа кітапханалармен шығармашылық байланысты нығайтуға септігін тигізеді. Осы орайда Ж. Бектұров атындағы Қарағанды облыстық жасөспірімдерге арналған кітапхана директоры Бекбалакова Гауһар Әбушахманқызының еңбегін атап өтер едім. Қазақта мақал бар «Жақсының жақсылығын айт, нұры тасысын»,- деген. Гауһар Әбушахманқызының қызметтегі тәжірибесі жастарға үлгі боларлықтай.

Әр адамның өткен уақытынан есте қалар жылдары болады. Мен өзіме осы бір 2014 жылды сәтті де берекелі жыл деп бағалар едім. Себебі, 2014 жыл маған үлкен жетістіктер әкелген жылдардың бірі болды. Соның бірі – Франция елінде өткен халықаралық конгресс.

Көп күндер бойы жоспарлаған іс-сапар осылайша, қас қағым сәтте өте шықты. Мұндай ауқымды шарадан кейін жаңа күш, жаңа серпінмен елге оралу - бір ғанибет!

ЗНКААРК   кітапханашысы

Мұқанова  Торғын